Het plukken van paddenstoelen, waarvoor het seizoen elk jaar in de herfst ten einde loopt, heeft een zeer lange traditie in Polen, die is uitgegroeid tot een echte nationale hobby, om bijna te zeggen; een obsessie. Paddestoelen kunnen overal worden geplukt, behalve in natuurreservaten, nationale parken en enkele privé-bossen.

Dit in tegenstelling tot Nederland, waar dit paddenstoelenpluk weinig toegepast wordt en niet erg gebruikelijk is. Plukken van paddenstoelen is niet toegestaan in Nederland volgens de wet. Uitzondering alleen in bepaalde gebieden en met een maximum gewicht per persoon. De reden voor deze wet is de bescherming van de natuur en mens. Veel insecten zijn afhankelijk van de paddenstoelen en moeten daarom niet verwijderd worden. Vervolgens zijn er hoge gezondheidsrisico’s voor mensen die het per ongeluk eten van een giftige paddenstoel met zich meebrengt.

Waarom deze verschillen? Laten we proberen het uit te leggen.

Plukken als passie

Paddenstoelen plukken is niet alleen een Poolse passie. Het wordt met ons gedeeld door Litouwers, Russen, Tsjechen, voorheen ook Duitsers, kortom, een groot deel van Midden- en Oost-Europa. Dit is te danken aan het feit dat deze gebieden reeds eeuwenlang rijkelijk bebost zijn geweest, en sommige zijn dat nog steeds. Voor de bewoners van deze streken was het bos een natuurlijke hulpbron om aan voedsel te komen wanneer andere bronnen tekortschoten, bijvoorbeeld door mislukte oogsten of oorlogen. Daarom werden paddenstoelen soms “bosvlees” genoemd. Ze werden niet alleen voor voedsel gebruikt. Poeder van gedroogde paddenstoelen verjaagden insecten, naar de geneeskrachtige waarde van paddenstoelen werd al lang voor de uitvinding van penicilline gegist, en truffels en paddenstoelen werden als betrouwbare afrodisiaca beschouwd.

Het risico dat men loopt door per ongeluk een giftige paddenstoel te plukken en op te eten, geeft een sensatie die vergelijkbaar is met die welke de Japanners ervaren bij het eten van een gerecht met fugu-vis. Vanwege de giftigheid ervan kan een dergelijk gerecht alleen door een gediplomeerde kok worden bereid. In Polen daarentegen geldt de regel: we verzamelen alleen paddenstoelen waarvan we absoluut zeker zijn dat ze eetbaar zijn.  En aangezien volgens kenners elke eetbare paddenstoel zijn giftige tegenhanger heeft, zijn paddenstoelen altijd een bron van zowel ontzag als angst geweest.

Ze werden door de bewoners van de Britse eilanden op dezelfde manier waargenomen, wat het best blijkt uit de Engelse namen van sommige soorten die er voorkomen, vertaald naar het Nederlands: heksenmuts, vernietigingsengel, vergiftigde cake, heksen urn, heksenboter of… lijkteen. In Polen wordt een van de giftigste paddenstoelen Satan genoemd.

In literatuur en film

Het gebruik van paddestoelen heeft zijn weg gevonden in de Poolse literatuur en zelfs in films. Het werd beschreven door Wacław Potocki in zijn gedichten en door Adam Mickiewicz in Pan Tadeusz. Beide dichters benadrukten dat het plukken van paddenstoelen gepaard gaat met ritualistische trekken en een sluier van mysterie. De beroemde verfilming van LORD MICHAEL (1999), geregisseerd door Andrzej Wajda, bevat een scène waarin paddenstoelen worden geplukt.

Tegenwoordig is het plukken van paddenstoelen vooral een recreatieve activiteit in Polen, met een zeer democratisch karakter. Jong en oud, stadsmensen en liefhebbers van landelijke stilte, bedrijfsleiders en hipsters genieten ervan. Hele families gaan paddenstoelen plukken, waarbij vaak wedstrijden worden georganiseerd voor het grootste exemplaar of de meest complete mand. In de herfst staan de sociale media vol met foto’s van prachtige boleten, en laurierboleten en de gerechten die ermee worden bereid. Sommige worden bereid volgens traditionele recepten, maar er zijn ook ambitieuze Nouvelle Cuisine-projecten, zoals boletenijs. Het plukken van paddenstoelen past perfect in de culinaire en culturele trends van de laatste jaren. Paddenstoelen zijn een lokaal en ecologisch product en de tijd die in het bos wordt doorgebracht, helpt de sociale en intergenerationele banden te versterken, aangezien de ouderen de jongere generaties graag leren hoe ze eetbare van giftige paddenstoelen kunnen onderscheiden en wat de beste plaatsen zijn om ze te plukken. Volgens de antropoloog Roch Sulima zoeken wij allen, behalve paddenstoelen, in het bos een nauw, fysiek contact met de natuur en haar mysteries.

Laten we niet vergeten dat paddestoelen ook gewoonweg heerlijk zijn. In de Poolse keuken gebruiken we ze op veel verschillende manieren. Zo hebben we gestoofde paddenstoelen, paddenstoelensoepen- en sauzen, gemarineerde paddenstoelen, gedroogde paddenstoelen, gefermenteerd met zuurkool, toegevoegd aan bigos of gebruikt als hoofdingrediënt in de pierogi-vulling.

Plukken in Nederland

In Nederland is de situatie anders. Hoewel het niet waar is dat je hier absoluut geen paddenstoelen mag plukken. Dat mag namelijk wel, maar niet overal, en alleen in beperkte hoeveelheden.

In Nederland kunnen paddenstoelen geplukt worden in onze eigen tuin of in het bos, of als de eigenaar van het land het ons toestaat. Ongeveer 25% van de bossen in Nederland zijn staatsbossen, die worden beheerd door het Staatsbosbeheer. Tijdens één bezoek aan een staatsbos mag u tot 250 gram bosproducten – paddenstoelen, bessen of frambozen – uit het bos meenemen per persoon. Elk overschot zal als diefstal worden beschouwd. Maar let op, in sommige gemeenten is plukken helemaal verboden. Daarom wordt aangeraden altijd de regelgeving in de regio te controleren. Afgezien daarvan, alles wat je plukt in het bos, eet je op eigen risico. Als je vergiftigd wordt, is het je eigen schuld.

De verschillen in de aanpak van de paddenstoelenpluk tussen Polen en Nederland vloeien voort uit de verschillen in de geschiedenis en geografische omstandigheden. Polen heeft eeuwenlang van het land en de bossen geleefd, terwijl voor Nederland de zee de belangrijkste bron van welvaart is geweest.

We zullen niet met een volle mand terugkomen van de paddenstoelenpluk in Nederland, zoals in Polen, maar in het najaar kunnen we wel de gekweekte paddenstoelen kopen en porcini uit Polen meenemen en kopytka (knoedels) in paddenstoelensaus met peterselie maken voor een diner voor onze Nederlandse vrienden om hen te laten ervaren waarom we paddenstoelengek zijn.