Magdalena Abakanowicz (1930-2017) is een van de meest opmerkelijke kunstenares van de 20e eeuw en wordt terecht beschouwd als de beste vertegenwordiger van de Poolse hedendaagse kunst. Na haar afstuderen aan de Kunstacademie in Warschau bleven haar eerste solotentoonstellingen vrijwel onopgemerkt. Pas met haar deelname aan de Internationale Biënnale van Textiel in Lausanne in 1962 oogste zij groot succes en opende zij de weg naar een wereldwijde carrière.

Abakanowicz is bij een breder publiek vooral bekend vanwege haar sculpturale werken, met name de monumentale stoffen composities die zij vanaf het begin van de jaren zestig maakte en die naar haar naam “abakans” werden genoemd. Hun innovatie bestond uit het toen zeer onconventionele gebruik van traditionele materialen – vilt, katoen, zijde en paardenhaar.

Tijdens haar hele leven, was de kunstenares het meest geïnteresseerd en geïnspireerd door de mens als fysiek wezen, organisch verbonden met de natuur, maar ook verstrengeld in geschiedenis en cultuur. Haar materiaalkeuze voor haar beelden werd ingegeven door haar verlangen naar artistieke onafhankelijkheid. Stof was nog nooit eerder gebruikt in de beeldhouwkunst, dus bood het grote mogelijkheden om te experimenteren en haar eigen werkelijkheid te creëren. Abakanowicz heeft consequent de opvatting ontkend dat zij een feministische kunstenares was, hoewel veel critici haar zo zagen door het prisma van haar werk met stof en weven, traditioneel beschouwd als cultureel vrouwelijke gebieden.

Vermeldenswaard is dat Abakanowicz een zeer veelzijdig kunstenaar was met een visionaire inslag. In 1991 won zij een door de Parijse autoriteiten uitgeschreven internationale wedstrijd voor de ontwikkeling van het Grande Axe-complex in de moderne wijk La Défense. In die tijd stelde ze arboreale architectuur voor – gebouwen die doen denken aan boomstructuren, met gevels bedekt met levend groen, met het oog op de relatie van de mens met de natuur en de ecologie. Het project werd uiteindelijk niet gerealiseerd, en soortgelijke oplossingen verschenen pas enkele jaren later in de wereldsteden.

Haar werk is nu te zien in de Tate Modern galerie in Londen, in de aan haar gewijde tentoonstelling ABAKANOWICZ. ELKE WIRWAR VAN DRAAD EN TOUW (17.11.22 – 21.05.23).  Dit is een grote eer, aangezien het Tate Modern al jaren tot de meest prestigieuze culturele instellingen voor hedendaagse kunst ter wereld behoort.

De tentoonstelling in Londen illustreert een periode in de carrière van de kunstenares waarin haar werk langzaam afstand nam van de tweedimensionale vorm. De vlakke muurweergave maakte plaats voor de driedimensionale ruimte door werk aan het plafond te hangen. Het bevat ook vroegere natuurvezelwerken en minder vaak getoonde schetsen. Kunstcritici over de hele wereld zijn van mening dat Abakanowicz’ experimenten een nieuw hoofdstuk hebben geopend in de geschiedenis van de beeldhouwkunst.

De sculpturen in Tate Modern verrassen de kijker met hun ongelijke texturen, die het licht weerkaatsen en een gevoel van warmte geven, terwijl hun organische vormen de illusie wekken dat de tentoongestelde voorwerpen een eigen leven leiden. De vezels hebben nog steeds hun unieke geur, die de sensualiteit in de ontvangst van de tentoonstelling verhoogt.

De werken van Magdalena Abakanowicz zijn te vinden in particuliere collecties en in museumcollecties die toegankelijk zijn voor het publiek, en behalen steeds hogere prijzen op veilingen. In Nederland zijn ze vooral tentoongesteld in het Stedelijk Museum in Amsterdam. Het museum heeft in zijn collectie haar sculptuur Black Dress (1968). In 2018, al na de dood van de kunstenaar, publiceerde Marjan Boot, kunsthistorica, conservator en curator van vele tentoonstellingen in het Stedelijk, een uitgebreid artikel LIKE A FLAMING COMET: THE RISE OF MAGDALENA ABAKANOWICZ IN THE NETHERLANDS.

Kunstcritici benadrukken dat het artistieke oeuvre van Abakanowicz nog lang onderwerp van analyse en onderzoek zal zijn. De tentoonstelling in het Tate Modern bevestigt deze opvattingen en biedt een prachtige gelegenheid om rechtstreeks in contact te komen met Abakanowicz.

 

Monika Gimblett