Jak zauważa badacz polskich kolęd, Stanisław Dobrzycki, „chyba nigdzie na świecie kolęda nie jest tak narodowym elementem, tak cudownie kochanym i pielęgnowanym przez cały kraj, jak w Polsce”.
Słowo „kolęda” ma łacińskie pochodzenie: wśród starożytnych Rzymian kalendy oznaczały pierwszy dzień miesiąca, a od połowy pierwszego wieku n.e. kalendy styczniowe rozpoczynały nowy rok. Tego dnia ludzie odwiedzali się nawzajem, składali sobie życzenia, dawali prezenty, a także śpiewali pieśni na cześć odrodzenia słońca. Ta stara tradycja świętowania (nowego roku) przywędrowała na Bałkany i słowiański obszar językowy we wczesnym średniowieczu: starosłowiańskie słowo „kolada” oznaczało odtąd podarunek, prezent noworoczny, a w szerszym znaczeniu – tradycję odwiedzania domów „po kolędzie” z gratulacjami na nowy rok, zwykle śpiewanymi magicznymi, obrzędowymi pieśniami. Najstarsze polskie pieśni tego rodzaju zachowały się w pochodzącej z połowy XVI wieku księdze „Ludycje wiejskie”. Od końca XVI wieku słowo kolęda nabrało drugiego – obok tradycyjnego, obrzędowego – współczesnego znaczenia: „pieśń o narodzeniu Chrystusa” (Jan Kochanowski, Sebastian Grabowiecki).
Święta Bożego Narodzenia nie mogą obyć się bez śpiewania kolęd. Najpiękniejsze polskie kolędy, takie jak „Bóg się rodzi, moc truchleje” czy „Mizerna cicha” są dziś klasykami i śpiewa się je w wielu domach i kościołach w całej Polsce. Autorzy wielu polskich kolęd są nieznani. Powodem tego jest bardzo często brak rękopisów tych kolęd. Mimo to, kolędy te towarzyszą Polakom w Wigilię, dając im radość i szczęście w święta Bożego Narodzenia.
„Gdy śliczna Panna” – najpiękniejsze kolędy takie jak „Gdy śliczna Panna” są dziś jednymi z najczęściej śpiewanych w polskich domach i kościołach. Jej autor nie jest znany, ale wiadomo, że kolęda ta pochodzi z początku XVIII wieku. Kolęda „Gdy śliczna Panna” początkowo przekazywana była w tekstach rękopiśmiennych, a następnie w XIX wieku w tekstach drukowanych. Najstarsza zachowana kopia tej kolędy pochodzi z XVIII wieku i znajduje się w zbiorach Biblioteki Uniwersytetu Jagiellońskiego.
„Przybieżeli do Betlejem” – początków tej pieśni należy szukać w XVII wieku. Podobnie jak w przypadku wielu innych polskich kolęd, autorzy są nieznani. Pieśń ta przeszła wiele przeobrażeń. Najpiękniejsze polskie kolędy od wieków śpiewano w kościołach i na salonach, podobnie jest z kolędą „Przybieżeli do Betlejem”, którą z wielkim zaangażowaniem śpiewali kolędnicy.
„Lulajże, Jezuniu” – to kolęda, która od wielu wieków związana jest z polską tożsamością narodową była też inspiracją dla artystów, takich jak Fryderyk Chopin czy Jacek Kaczmarski. Kolęda powstała prawdopodobnie w XVIII wieku, choć jej obecna wersja różni się od oryginału. Obecnie znana wersja pochodzi z antologii księdza Michała Marcina Mioduszewskiego „Pastorałki i kolędy z melodyjami czyli piosnki wesołe ludu w czasie świąt Bożego Narodzenia po domach śpiewane a przez XMMM zebrane” z 1843 roku.
Źródło: Polish Tourism Organisation https://www.polen.travel/
