Szopki krakowskie

Szopki krakowskie to finezyjne, wielopiętrowe i bogato zdobione konstrukcje, wykonane z lekkich materiałów jednorazowego użytku. Stanowią one, zwłaszcza dziś, zbiór miniatur monumentalnej architektury Krakowa, pomysłowo ze sobą splecionych i połączonych. Szopka jest ważną częścią wielkiego misterium narodzin Syna Bożego. Powstała w XIX-wiecznym Krakowie znacznie rożni się od podobnych obiektów, tworzonych nie tylko w Europie, ale i na całym świecie.

Tradycja budowania szopki w okresie Bożego Narodzenia wywodzi się z tradycji szopek statycznych oraz szopek, które umieszczano w kościołach w okresie bożonarodzeniowym. Były to głównie szopki betlejemskie, ze skalistym krajobrazem w tle. Uzupełniały ją małe figurki Dzieciątka w kołysce, Maryi i Józefa. Pierwsze szopki krakowskie powstały w połowie XIX wieku. Wykonywali je stolarze i murarze z okolic Krakowa, zwłaszcza ci ze Zwierzyńca. Było to dla nich zajęcie poza sezonem budowlanym. W okresie Bożego Narodzenia chodzili z szopkami od domu do domu. Od drugiej połowy XIX wieku wśród cieśli i murarzy wykształcił się fach szopkarzy. Istniały dwa rodzaje szopek: małe, skromne, które były przeznaczone pod choinkę i duże, czasami do 3 metrów wysokości, przystosowane do mobilnego teatru lalek ze specjalnie napisanymi tekstami i muzyką.

Tradycja wystawiania jasełek zanikła podczas I wojny światowej. W 1937 roku zorganizowano I Konkurs na Najpiękniejszą Szopkę Krakowską, co oznaczało odrodzenie tradycji budowania szopek. Choć nie udało się wskrzesić towarzyszącego jej przedstawienia kukiełkowego, narodziła się tradycja budowania specjalnych szopek na potrzeby konkursu. Muzeum Historyczne, organizator konkursu i wystawy pokonkursowej, gromadzi szopki od 1945 roku. Obecnie Muzeum Historyczne posiada najbogatszą kolekcję szopek krakowskich na świecie. Na podstawie tej kolekcji można wyraźnie prześledzić rozwój i zmiany w sztuce szopkarskiej.

Zmiany widać w wyborze materiałów, oświetlenia, konstrukcji, architektury, dekoracji, kolorów i różnorodności postaci, które pojawiają się w szopkach. Postacie symbolizują czasy, w których żyjemy lub ważne wydarzenia z przeszłości. Inspirowane monumentalnym charakterem Krakowa, na który składają się różne style i epoki, szopki krakowskie są bardzo zróżnicowane architektonicznie. I właśnie ta różnorodność stylów w ramach jednego obiektu jest głównym atutem szopek krakowskich i jednocześnie stałym czynnikiem ich rozwoju. Inspirując się krakowskim stylem architektonicznym, szopkarze budowali szopki przypominające bajkowe pałace. W wielu z nich odnajdziemy renesansowe arkady Sukiennic, wieże gotyckich kościołów, łukowate okna, kolorowe witraże i wiele innych krakowskich motywów.

Szopka krakowska, pomysłowo oparta na architekturze i specyficznej atmosferze Krakowa, to także świetna lekcja historii o walorach estetycznych. Piękna, bogato zdobiona szopka uczy, bawi i wzrusza.