De derde editie van het Amsterdam Polish Film Festival, gehouden in De Balie van 18-20 oktober 2024, was een tribute aan de beroemde Poolse regisseur Agnieszka Holland. Met drie Oscarnominaties op haar naam, confronteren Holland’s films moeilijke waarheden over de mensheid terwijl ze het publiek diep ontroeren en raken. Het festivalthema, Focus on Humanity, vatte de kern van haar werk prachtig samen en benadrukte de diep menselijke kwesties die haar films zo krachtig maken. Elke dag werd de filmvertoning aangevuld met gesprekken. Die discussies vonden niet alleen plaats in het forum, maar gingen ook buiten door, mensen spraken over de films, de boodschappen erin en hoe relevant die zijn voor het leven om ons heen.

Bekijk de verzameling foto’s en video’s van het festival, inclusief een inspirerend interview met Agnieszka Holland en boeiende gesprekken met andere gasten.

Program

DAG 1

Vrijdag, 18 oktober, 2024

17.30 – 19.00
A Lonely Woman (1981, 90 min.)

20.00 – 20.30
Gesprek: Door de lens van de tijd – de koorts van de jaren 1980 in Polen
Moderator: Stefan Malesević
Te gast: Barbara Malak – Minkiewicz

20.30 – 22.30
Fever (1980, 111 min.)

DAG 2

Zaterdag, 19 oktober 2024

16.00 – 18.30
Green border (2023, 147 min.)

20.00 – 20.40
Live interview (via Zoom) with A. Holland:
De vele gezichten van Agnieszka Holland
Moderator: Ianthe Mosselman

20.40 – 21.20
Gesprek: Hoe werkt migratie eigenlijk?
Te gast: Agnieszka Holland, prof. Hein de Haas
en Joely Mbundu

DAG 3

Zondag, 20 oktober 2024

15.00 – 17.30
In Darkness (2011, 145 min.)

19.30 – 20.00
Gesprek: Menselijkheid in ons – uitdagende keuzes
Moderator: Dore van Duivenbode
Te gast: Bibi Dumon Tak

20.00 – 22.10
Spoor (2017, 128 min.)

Dag 1

Film: A Lonely Woman

Irena Misiak is een alleenstaande moeder van middelbare leeftijd, en het leven is haar niet goedgezind geweest. Onopgeleid en in armoede levend, woont ze met haar zoon in een krappe, vieze sociale woning. Ze maakt lange dagen maar kan nog steeds niet rondkomen, en haar zoon wordt op school gepest. De enige gelukkige momenten beleeft ze met Boguś, een jonge, gehandicapte gepensioneerde, met wie ze een relatie begint. Hoewel ze elkaar nodig hebben, is vanaf het begin duidelijk dat hun verhaal niet goed kan aflopen.

De film, geproduceerd in 1981, moest zes jaar wachten op zijn première omdat de censuur hem te kritisch vond over het Poolse sociale en politieke systeem van die tijd. Inderdaad, de film schetst een zeer bitter, deprimerend en complex beeld van het leven in Polen in de jaren tachtig. In 2019 nam The Observer A Lonely Woman op in een lijst van 25 films die de Europese cinematografie definiëren.

Gesprek: Door de lens van de tijd - de koorts van de jaren 1980 in Polen

De jaren ‘80, een verloren decennium, waren een tumultueuze tijd in Polen, gekenmerkt door politieke onrust en economische strijd. Het wordt herinnerd als somber, depressief, met nauwelijks hoop op een betere toekomst. Hoe was het om die periode door te maken? Tegen het einde van de jaren tachtig bleek het communistische bewind compleet failliet, zowel economisch als moreel. Polen streefde in 1989 opnieuw naar onafhankelijkheid, deze keer met succes, wat een impuls gaf aan de val van het hele Sovjetblok.

Moderator: Stefan Malešević

Stefan Malešević is een filmmaker en filmcurator uit Servië, die momenteel in Nederland woont. Hij studeerde filmmaken aan de film factory academy in Sarajevo, Bosnië, onder het mentorschap van Béla Tarr. Zijn documentairefilm Gora (2016) werd bekroond op Beldocs en DokuFest en vertoond op Visions du Réel. Zijn eerste fictie speelfilm Mamonga (2019) ging in première in Karlovy Vary, werd vertoond op New Horizons in Wrocław, Marrakech International Film Festival en verschillende andere festivals. Hij is sinds 2019 lid van de European Film Academy en werkt als Hoofd Cinema in cultureel centrum De Balie, Amsterdam.

Te gast: Barbara Malak-Minkiewicz

Barbara Malak – Minkiewicz is een wetenschapper in de sociale wetenschappen en filosofie met een PhD van de Universiteit van Warschau. Ze was betrokken bij een anti-communistische oppositie in de jaren ‘80. Na de ineenstorting van het communisme richtte ze zich op de transformatie van het onderwijs in Centraal-Europese landen. Na korte tijd woordvoerder te zijn geweest van de vakbond “Solidarność” in Gdansk (1990-1991), werkte ze aan verschillende projecten in de landen van het post-sovjetblok.

In 1998-2014 werkte ze als manager van ledenrelaties bij de International Association for the Evaluation of Educational Achievement in Amsterdam. Voor haar werk voor vrijheid in Polen werd ze in 2013 door de Poolse president onderscheiden met het Officierskruis van Polonia Restituta.

Film: Fever

Verslindt de revolutie altijd haar kinderen? Deze film van Agnieszka Holland toont de gebeurtenissen van de revolutie van 1905 in het Koninkrijk Polen aan de hand van de lotgevallen van vier hoofdpersonen en roept veel vragen op. Behoudt een nobel idee zijn nobelheid zelfs als bruut geweld of een misdaad wordt gebruikt om het te realiseren? Zijn de aanhangers van deze verheven ideeën gewoon naïevelingen en slachtoffers van manipulatie?
In 1981, een paar maanden na de première, werd Fever door de censuur van verdere vertoningen uitgesloten. Men was bezorgd over het geschetste negatieve portret van de Russische autoriteiten, evenals over de moreel dubbelzinnige start van de revolutionaire beweging aan het begin van de 20e eeuw.
Achteraf gezien bleek de film profetisch te zijn, niet alleen over de totalitaire regimes van de 20e eeuw, maar over alle vormen van terrorisme. Het portretteert nauwkeurig de dynamiek van sociale bewegingen, hun duistere kant en hun vatbaarheid voor manipulatie.

Dag 2

Film: Green border

Het grensgebied tussen Polen en Wit-Rusland bestaat uit bossen en moerassen. Tot een paar jaar geleden trok het gebied bezoekers met zijn ongerepte, wilde natuur. Maar sinds 2021 is het een val geworden voor duizenden mensen uit Azië, Afrika en het Midden-Oosten die wanhopig proberen de EU-grenzen over te steken op zoek naar veiligheid en een beter leven. Agnieszka Holland’s nieuwste film (2023) zet de humanitaire crisis aan de Pools-Belarussische grens in de schijnwerpers en verkent de perspectieven en dilemma’s van de migranten, grenswachten, activisten die hulp bieden en bewoners van het grensgebied.
Green Border werd vorig jaar bekroond met de Speciale Juryprijs op het 80e Internationale Filmfestival van Venetië voor zowel artistieke kwaliteiten als als erkenning voor het feit dat het een belangrijke stem is in het wereldwijde debat over een van de meest verdeeldheid zaaiende kwesties van onze tijd – migratie.

Live interview: De vele gezichten van Agnieszka Holland

Geëerde gast: Agnieszka Holland

Agnieszka Holland (1948) is een bekende Poolse filmregisseur en scenarioschrijver die bekend staat om haar bijdragen aan de wereldcinema. Holland’s reis in het maken van films begon met studies aan de prestigieuze FAMU in Praag, waar ze haar vak perfectioneerde en in aanraking kwam met de New Wave filmbeweging. In de loop der jaren werkte ze zich op in de filmindustrie, aanvankelijk als assistent-regisseur en scenarioschrijver in Polen, voordat ze internationale faam verwierf. Haar films gaan vaak over complexe historische en politieke thema’s en bieden diepgaande inzichten in de menselijke conditie. Ze heeft met succes filmmaken in Europa en Hollywood gecombineerd, evenals televisie. Holland’s werk heeft vele prijzen gewonnen, waaronder Oscarnominaties, waarmee ze laat zien dat ze in staat is om emotioneel resonerende en maatschappelijk relevante films te maken.

Lees meer over Agnieszka Holland

Interviewer: Ianthe Mosselman

Ianthe Mosselman is senior redacteur en programmamaker Kunst, Literatuur bij De Balie. Ze studeerde Vergelijkende Nederlandse Studies in Amsterdam en Berlijn. Ze maakt programma’s over kunst, literatuur en cultuur en interviewde de afgelopen jaren verschillende nationale en internationale schrijvers op het podium van De Balie. Ze heeft ook gewerkt voor de Europese Persprijs.
Ze vindt dat kunst geen doel hoeft te dienen, dat gesprekken uitdagend moeten zijn en dat er meer ruimte moet zijn voor vrouwen in het publieke debat. Daarnaast vindt ze dat we mooie dingen moeten koesteren, daarom organiseert ze al jaren het Gesprek voor de Dam en programma’s over vergeten literaire werken.

Gesprek: Hoe werkt migratie eigenlijk?

Wat zijn de belangrijkste zorgen over migratie? Waarom is de discussie erover zo moeilijk? Moet het worden beperkt of bevorderd? En hoe is het om migrant te zijn?

Te gast: prof. Hein de Haas

Hein de Haas is socioloog en geograaf en heeft gewoond en gewerkt in Nederland, Marokko en het Verenigd Koninkrijk. Momenteel is hij hoogleraar Sociologie aan het Amsterdam Institute for Social Science Research, onderdeel van de Universiteit van Amsterdam. Tussen 2006 en 2015 was hij oprichter en mededirecteur van het International Migration Institute aan de Universiteit van Oxford. Hij blijft IMI leiden vanuit het huidige onderkomen aan de UvA. Daarnaast is hij hoogleraar Migratie en Ontwikkeling aan de Universiteit Maastricht.In zijn werk heeft de Haas een nieuwe langetermijnvisie ontwikkeld op migratie als intrinsiek onderdeel van wereldwijde verandering en ontwikkeling. Hij is hoofdauteur van The Age of Migration: International Population Movements in the Modern World, een baanbrekend boek op het gebied van migratiestudies. Zijn nieuwe boek How Migration Really Works: A Factful Guide to the Most Divisive Issue in Politics werd gepubliceerd in 2023, evenals in Duitse, Nederlandse, Franse, Spaanse, Italiaanse, Portugese, Griekse en Koreaanse vertalingen. Hij houdt een blog bij over migratiegerelateerde onderwerpen.

Te gast: Joely Mbundu

Joely Mbundu werd geboren in Villeneuve-St-Georges, Frankrijk en ging naar school in Vlaanderen, België. Haar eerste rol, op 16-jarige leeftijd, was de veelgeprezen hoofdrol van Lokita in de film Tori en Lokita uit 2022 van de fameuze gebroeders Dardenne. De film ging in première in competitie op het filmfestival van Cannes en won een speciale prijs ter ere van de 75e verjaardag van Cannes. De film won ook prijzen op het Jerusalem en San Sebastián Festival en werd geëerd met de Grand Audience Award op het Sevilla European Film Festival. Onlangs was Joely te zien in Agnieszka Holland’s film Green Border uit 2023, die een speciale juryprijs won op het filmfestival van Venetië en een staande ovatie van 15 minuten kreeg. De film werd ook vertoond op de filmfestivals van Toronto en New York en kreeg lovende kritieken van Variety, The Hollywood Reporter, Deadline, The New York Times, The Washington Post en andere publicaties.
Joely spreekt vloeiend Frans, Engels en Vlaams. Ze zingt en is al vele jaren betrokken bij verschillende dansvormen – waaronder klassiek, hiphop en jazz.

Dag 3

Film: In Darkness

Hoe is het om 14 maanden door te brengen in de duisternis van stadsriolen, wetende dat het verlaten van de plek een bijna zekere dood betekent? Leopold Socha, een dubbelzinnig personage dat soms de Poolse Schindler wordt genoemd, was rioolwerker in Lviv tijdens de nazi-bezetting. Aanvankelijk uit winstbejag, nam hij het risico om een groep Joden te helpen en te verbergen die ontsnapten aan de liquidatie van het getto van Lviv, waardoor hij uiteindelijk hun leven redde.
De film werd genomineerd voor een Oscar in 2011 en is gebaseerd op het boek The Girl in the Green Sweater,het bevat de herinneringen van de laatste overlevende van het getto, Krystyna Chimer. Het verhaal daagt nationale en raciale stereotypen uit en laat zien hoe extreme situaties iemand kunnen aanzetten tot het onthullen van onbekende en onverwachte aspecten van zijn geweten.

Gesprek: Menselijkheid in ons - uitdagende keuzes

Is compassie een integraal onderdeel van de menselijke natuur of wordt het slechts door sommigen van ons ervaren? Is het een gave of kan het aangeleerd worden? En waarom denken sommige mensen dat we het recht hebben om over de natuur te heersen?

Moderator: Dore van Duivenbode

Photo: Mark Haers

Dore van Duivenbode is schrijver en journalist van Pools-Nederlandse afkomst. Zij studeerde Geschiedenis aan de Universiteit Utrecht en debuteerde met het boek Mijn Poolse huis (Uitgeverij De Geus, 2019) over haar jeugd in Oswiecim (Auschwitz), de stad waar haar moeder is geboren. Mijn Poolse huis won de Bob den Uyl-prijs voor het beste journalistieke reisboek van 2019. Dit jaar verscheen haar tweede boek Oerbos (Uitgeverij De Geus, 2024), over de strijd om de Europese natuur.
Ook was Dore te zien in Moja Polska!, de 5-delige VPRO-reisserie door Polen en in de online serie over duurzaamheid Dus Wat Gaan Wij Doen? voor KRO-NCRV en de journalistieke VPRO-serie Gazeta, de Poolse krant onder vuur over persvrijheid. Zij maakte radiodocumentaires voor de VPRO en is een veelgevraagd spreker bij radio- en televisieprogramma’s.

Te gast: Bibi Dumon Tak

Bibi Dumon Tak schrijft non-fictie, of zoals ze het zelf noemt: de waarheid in verhalen. Alle verhalen zijn waargebeurd en de meeste gaan over dieren. De verhalen gaan over koeien die ontsnapt zijn aan de slacht, dieren die mensen helpen in oorlogstijd, vogels, dieren die in poolgebieden leven, onaantrekkelijke dieren, evenhoevigen en dieren in steden. Ze heeft geen voorkeuren, als het maar kan kruipen, vliegen, zwemmen of rennen, als het maar vacht, schubben, stekels of veren heeft, als het maar geen mens is.
Ze heeft nu meer dan 15 boeken geschreven. In 2006 schreef Bibi Dumon Tak het kinderboekenweekgeschenk Laika tussen de sterren, dat gaat over dieren die mensen helpen. In 2012 won ze na vier Zilveren Griffels een Gouden Griffel voor Winterdieren. Ze heeft ook een boek geschreven met een Pools thema, Soldaat Beer, over een van de meest bijzondere soldaten uit de Tweede Wereldoorlog.

Film: Spoor

Vreemde gebeurtenissen begonnen plaats te vinden in een klein dorpje, ergens in de bergen, vlakbij de Pools-Tsjechische grens. Een paar mannen, allemaal gepassioneerde jagers en leden van het plaatselijke establishment, werden onder zeer onduidelijke omstandigheden vermoord. Verrassende aanwijzingen om deze mysterieuze moorden op te lossen worden gevonden door Janina Duszejko, een eenzame, genegeerde vrouw van in de vijftig. Ze is een groot bewonderaar van Wiliam Blake’s poëzie en astrologie, maar bovenal houdt ze van dieren.
Spoor is een bewerking van een roman van (Nobelprijswinnaar) Olga Tokarczuk Drive Your Plough Over the Bones of the Dead (2009). Zowel Holland als Tokarczuk zeggen dat het niet hun bedoeling was om een politieke film te maken. Maar omdat de plot de kwesties van autoritair patriarchaat, dierenrechten en het in twijfel trekken van de superieure positie van de mens ten opzichte van andere soorten verkent, werd het door het publiek wereldwijd ontvangen als een ecologische thriller met een feministisch tintje

Festivalpartners en sponsors

Amsterdam Polish Film Festival wordt georganiseerd door Polish Culture NL in samenwerking met De Balie en mede gesponsord door AFK.